Een moestuin houden in een voedselbos met dezelfde principes leken mij eerst onmogelijk. De principes zijn geen inputs zoals pesticiden en bemesting, maar ook geen water als dat lukt. Daarnaast moet het bodemleven met rust gelaten worden, dus niet ploegen, schoffelen, frezen etc en de grond niet betreden. De meeste groentes hebben een enorme hoeveelheid voedingsstoffen nodig omdat de mensen deze gewassen zo hebben gekruist dat het de groentes en opbrengst geeft die wij nu normaal vinden. Martin Crafword is niet echt van de tabellen, maar hij schrijft er wel over en laat het grote verschil ook zien via tabellen. Zo verdeeld hij gewassen in 4 categorieën: geen eisen, matig productief, hoog productief en eenjarige groenten. Het ontwerp in een voedselbos houdt sterk rekening met de hoog productieve gewassen dat zij voldoende voedingsstoffen kunnen krijgen zonder zelf inputs te geven. Als ik alleen stikstof als voorbeeld neem dan is voor matig productieve gewassen 2 gram per m2 nodig, voor hoog productieve gewassen 8 gram per m2 en voor eenjarige groentes maar liefst 28 gram per m2!
Omdat ik mijn moestuin echt geen externe inputs wil geven en het bodemleven niet wil verstoren door te ploegen en ‘onkruiden’ weg te schoffelen zag ik een moestuin met de zaden van nu niet zitten. Totdat ik de fantastische blogger en schrijver Frank Anrijs leerde kennen. Niet persoonlijk, maar zijn artikelen trokken mijn interesse. Inmiddels heeft hij drie boeken geschreven en vooral de eerste twee zijn absoluut aan te raden wanneer je volgens zijn systeem Schijnbare Chaos een moestuin wil beheren volgens de principes die je ook in een voedselbos toepast. Zijn boeken kan ik hier niet behandelen, daarvoor moet je ze echt zelf lezen. In dit artikel wil ik laten zien hoe ik mijn bedden heb opgezet en hoe de weg ernaartoe gaat verlopen. Ook zal ik hier mijn verliezen en successen delen.
De bodem
Het meest belangrijke is dat eerst de bodem moet herstellen naar een niveau dat er een moestuin op gehouden kan worden. De wetenschap weet nog heel veel niet van het bodemleven af. Frank Anrijs schrijft fijne artikelen over onderzoeken en weetjes daarover en die zijn ontzettend interessant. Door onder andere flink te mulchen kan ik de bodem herstellen, maar dan ben ik waarschijnlijk bejaard als het zover is. Ik zal toch concessies moeten doen om de komende jaren een moestuin te kunnen hebben. Volgens het systeem van Frank kan ik dit onder andere bereiken door redelijk goede inputs te gebruiken waardoor de grond naar verwachting na zo een drie tot vijf jaar hersteld zou moeten zijn. Ik dacht ergens in een blog of boek van hem gelezen te hebben dat er ook cursisten waren waarbij het zes jaar duurde. Het is afhankelijk van zoveel meer factoren. De grond moet juist gaan samenwerken met het voedselbos; de randen, de schimmels, het bodemleven, de gewassen, de dieren etc. Het komt erop neer dat ik tot herstel ieder jaar zo een 12cm compost op een moestuinbed aanleg en wat lavagruis strooi om de mineralen op een gewenst niveau te krijgen. Op een gegeven moment komt er een jaar dat de compost niet meer volledig wordt opgenomen door het bodemleven en dat is het moment dat ik de voedingsstoffen op peil hou door flinke hoeveelheden mulch materiaal toe te passen.
Schijnbare Chaos
Zo eenvoudig is het, maar ook weer niet. Het systeem van Schijnbare Chaos toe, kort gezegd werk je niet in rijtjes, maar in golven. Je zet zoveel mogelijk gewassen door elkaar om wervelwindjes te krijgen om de geuren van de gewassen door elkaar te mengen, maar ook om plaagdieren te vertragen waardoor zij een vergroot risico krijgen om opgegeten te worden door predatoren. Door Schijnbare Chaos krijg je ook verschillende kleuren en structuren van bladeren door elkaar. Ik zou er heel veel over willen schrijven, maar het staat al zo mooi in de boeken van Frank. Omdat het bodemleven hersteld wordt kan de plant verbindingen maken om zichzelf te verdedigen waardoor plaagdieren de gewassen niet meer zo aantrekkelijk vinden of vertraagd worden en dus voer zijn voor iemand hoger in de voedselketen.
Secundaire metabolieten
Een heel interessant onderwerp zijn secundaire metabolieten. Dat zijn verbindingen die een plant kan aanmaken, maar die niet nodig zijn voor groei en voortplanting, maar eerder afweerstoffen, etherische oliën en alkaloïden. Als de grond arm is en vele verschillende elementen ontbreken kunnen deze stoffen niet aangemaakt worden. De plant kan zichzelf verdedigen tegen plagen als die verbindingen aangemaakt kunnen worden. Super interessant! Dat is een reden waarom ik in het begin lavagruis heb toegevoegd omdat de grond nu enorm arm is. Ik heb bewust voor gruis gekozen en niet voor meel, omdat het niet voor de korte termijn is. Nu is het alsof er een vulkaanuitbarstinkje is geweest op mijn moestuinbedje en de grond enorm doet verrijken wanneer dit verwerkt wordt door de wortels van planten, bacteriën, schimmels en de rest van het bodemleven.
In de updates hieronder zet ik de nieuwste updates bovenaan. Wil je het vanaf het begin naar boven lezen? Klik dan hier.
Klik op een foto voor een betere weergave en zoom daarna in om meer details te kunnen zien.
15 april 2022
Vandaag heb ik het eerste moestuinbed waarvan ik op één golf na de zaden direct in kan zaaien klaar gemaakt en ingezaaid en voorzien van een mulchlaag.
De eerste en laatste golf heb ik uitgemeten en de middelste golf evenwijdig getrokken. Met een stokje heb ik een klein beetje de bovenkant van de grond geraakt waardoor de grond daar donkerder wordt en je duidelijk de lijn ziet. Daarin heb ik de zaden gezaaid op een juiste afstand.
Op de linker golf wilde ik groene selder zetten, maar ik heb denk ik de verkeerde gekocht, want de groenselderij die ik gekocht heb kan voor buitenteelt pas in mei binnen voorgezaaid worden terwijl de rest van de gewassen vanaf zeker april al ingezaaid kunnen worden. Nu blijkt dat groene selder vele ander namen heeft. Snijselder is wel vanaf april in te zaaien en ik vermoed dat die dus bedoeld werd met groene selder. Hoe dan ook heb ik nu niet de juiste selder en zet ik op de eerste golf eerst radijsjes. Op de tweede golf heb ik pastinaak ingezaaid en op de laatste golf uien en wortelen. In de linker holtes heb ik diverse soorten sla gezet en de rechterholte peterselie.
Op deze manier heb ik geuren en texturen door elkaar en zitten de wortels van de gewassen elkaar niet in de weg.
Praktisch liep ik tegen de vraag aan wat ik met de mulchlaag tijdens het zaaien aan moet. Als je binnen voorgezaaid hebt en planten uitplant zijn ze duidelijk te zien en kan je de mulch eromheen leggen. Als ik een mulchlaag op de zaadjes leg is er kans dat deze niet gaan ontkiemen, of heel erg moeite gaan krijgen om zich te ontwikkelen. Achteraf zou ik toch eerst de mulchlaag aanbrengen en dan de strepen trekken voor het patroon om in te zaaien en na het inzaaien half de mulch terug leggen om toch iets van bescherming te geven, maar dan wat dunner.
De paar uitjes en de ene snijbiet van vorig jaar heb ik laten staan. De mulchlaag bestaat uit vers gemaaid gras en gemaaide bladeren en stro en ander snoeisel. Dat allemaal op een hoop gegooid en met de maaier er overheen gegaan. Als je massaal alleen gras of hele bladeren gebruikt kan het juist de boel verstikken.
8 maart 2022
Afgelopen herfst heb ik het moestuinbed met karton afgedekt. De randen ruim overlappend! Daaroverheen een flinke laag stro. Op doe manier waait jet karton niet weg, ziet het er een stukken beter uit en kunnen onkruidzaden die erin waaien zich niet echt ontwikkelen omdat uitdrogen in de stro. In het verlengstuk van het bestaande moestuinbed heb ik een extra moestuinbed uitgemeten en afgedekt met karton en stro. Die tweede laat ik langer dan een jaar liggen om de grassen die eronder liggen volledig af te laten sterven.
Afgelopen december heb ik een aanhanger compost gekocht en deze in de tuin als een berg ergens neergelegd. Op die manier kan de compost rijpen. Ook kan de compost afkoelen en vocht in zich opnemen door regenbuien. Al moet ik zeggen dat dat vocht geen probleem was, want het was al heel nat waar ik het gekocht heb.
Vandaag heb ik het stro er voorzichtig af geharkt. Normaal haal je nu voorzichtig de grotere onkruiden weg zonder de grond teveel te verstoren, maar die had ik niet. Het moestuinbed heb ik afgezet met stokjes en een touwtje, maar dat moet opnieuw met stokken van de hazelaar verderop. Door het af te zetten is het duidelijk waar je niet moet lopen en waar de compost moet komen. Uiteindelijk 12 cm compost toegevoegd en lavagruis gestrooid. Ik heb nu ongeveer 500 g/m2 gestrooid op basis van dit artikel van Frank.
De stro heb ik na dit alles weer teruggelegd omdat ik pas in april en mei ga zaaien en planten.
